آشنايي با شخصيت ها (فصلنامه شماره 27-28)

علامه محمد تقي مجلسي

مولي محمد تقي مجلسي (م1070ق)، صاحب «رَوضَه المُتّقين» عربي و «لَوامِع صاحبقراني» پارسي که دومي را براي شاه عباس ثاني(ره) نوشته و هر دو کتاب در شرح «مَن لا يَحضُرُه الفَقيه»ُ شيخ صدوق (م 381 ق) است که در همين دو کتاب با وجود ناياب بودن نسخه ي اصلي آنها از تحريفات صوفيه مصون مانده باشد مخالفت او با علومي که الهيات و شرعيات را وابسته به استدلالات عقل نظري مي کنند از جمله: فلسفه آشکار است… او در فايده ي ششم از مقـدمه ي لوامع(47) مي نويسد: «… تا آنکه سي سال تقريباً قبل از اين، فاضل متبحّر، مولانا محمد امين استر آبادي (رحمه الله عليه)، … مَذَمَّتِ آراء و مقاييس(عقليه) را مطالعه نمود و … «فوائد مَدَينّه» را (در شهر مدينه) نوشته، به اين بلاد فرستاد؛ اکثر اهل نجف و عتبات عاليات (عراق)، طريقه ي او را مُستَحسَن دانسته و رجوع به اخبار (اهل بيت (عليهم السلام)) نمودند. والحقّ، اکثر آنچه مولانا محمدامين گفته است، حقّ است …»

و در فائده ي دهم(87) مي نويسد: «… و بر همه ي عُقلاء ظاهر است که … از تدبير خانه ي خود (هم) عاجزند و هر روزه اغلاط بسياري مي کنند؛ پس اين عقول ضعيفه چه دانند (در الهيات و شرعيّات)؟ …(95): و اين بلائي است عظيم، طلبه ي علوم را… بنابر آنکه عادت نموده اند به عقل ناقص خود، حکم (جزمي) کنند هميشه!!…»

و در فايده ي دوازدهم (113) چنين مي فرمايد: «… مُجمَلاً، چون حق سبحانه و تعالي مصلحت بندگان خود را مي داند، ارشاد ايشان به امثال اين براهين (که در قرآن کريم آمده) نموده است؛ نه به برهان دور و تَسَلسُل، و نه به برهان تطبيق و تَضايُف که عالمي را به ضلالت در آورده و از خداوند خود دور ساخته، به سبب متابعت يونانيان … و نِعَم ما قال الحکيم الغزنويِ (سنائي):

… چون تو در نفس خود زبون باشي،

عــارف کــــــردگـار چــون بـاشي؟!

… عقل رهبــــــــر، و ليـک تــا دَرِ او؛

فضـل او مَـر تــــــو را بَرَد بَـرِ او! …»