جبر کامل در کتاب انسان کامل

جبر کامل در کتاب انـسان کامل

«آیت الله العظمی صافی گلپایگانی»

چکیده:

این نوشتار در مورد شخصی است که به دام کتاب انسان کامل نسفی افتاده و تصمیم داشته این کتاب را به عنوان یک کتاب خوب و قابل استفاده به شخص دیگری که در مورد مسئله ی جبر و اختیار از سایت حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی سؤالاتی داشته معرفی کند به گمان اینکه، این کتاب درصدد بیان حقایق قرآنی پیرامون مسائل حقّه ی توحیدی و جبر و اختیار و تقدیر و اراده ی آدمی است و حال آنکه تناقضات موجود در ترجمه ی آیات و روایات و وصول به ما یخالف الشریعه در این کتاب، جواز بهره وری از آن را جز برای بعضی آگاهان که به دام مفاسد گفتاری پر زرق و برق آن نمی افتند، صادر نمی کند.

سؤال ـ با عرض سلام و تشکر از همه ی دست اندرکاران سایت(۱)، امیدوارم که خداوند متعال به شما قوّت و اراده خالصانه عطا نماید. چندی پیش مطلبی را از سایت شما خواندم که در آن شخصی درباره جبر و اختیار و تقدیر و اراده آدمی سؤالاتی را پرسیده بود، البته جواب بسیار صریح و روشن بود ولیکن خواستم اگر این شخص مایل باشند مطالعه بیشتری در این مورد داشته باشند کتابی را با عنوان (الانسان الکامل) نوشته (عزیزالدین نسفی)، عارف (قرن هفتم) که در سال ۱۳۷۷ انتشار یافته است را معرفی کنم که بنده نیز این کتاب را مطالعه کرده ام و از این کتاب درس های آموزنده ای فرا گرفته ام، کتابی است بسیار آموزنده و راهنما، با آرزوی توفیق روز افزون خدانگهدار.

جواب ـ توجه شما به تحقیق و بررسی شایان تقدیر و تحسین است خداوند متعال ابواب هدایت را بر روی شما مفتوح و به وعده ((والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا)) (۲) شما را به راه هایی که موصل به مطلوب است هدایت فرماید.

راجع به کتاب (الانسان الکامل) نسفی شاید به مطالب فصل سوم و چهارم از رساله دوم آن نظر دارید؛ متأسفانه جبر کامل و نفی مطلق اراده و اختیار از آن استفاده می شود که خلاف صریح قرآن مجید از بسمله سوره فاتحة الکتاب تا آیات کریمه ی سوره ی (الناس) است. همه ی روایات که مثل آیات دلالت بر وعد و وعید و بشارت و انذار و امر و نهی و دعوت به تفکر و تعقل و بعث رسل و انزال کتب وهدایت و ضلالت و نسبت افعال به عباد دارند، این را رد می نماید. در این نامه غرض مطرح کردن اصل موضوع و بیان حقیقت ((امر بین الامرین و منزلة بین المنزلین)) که از مکتب أهل البیت (علیهم السلام) یگانه مکتب مصون از خطا وارد است، نیست فقط اشاره و تذکر است.

حقیر از این یاد آوری جنابعالی چنین فهمیدم که در عالم معارف اعتقادی اهل مطالعه می باشید، لازم دانستم که راجع به هویت این کتاب و امثال آن از کتب به اصطلاح عرفا آن چه علی العجاله و به طور اختصار به نظر می رسد به عرض برسانم:

این کتاب علاوه بر آن که مشتمل بر بعضی تناقضات است در استفاده ازآیات قرآن مجید و روایات، مرتکب خطاهای بزرگ شده و نصوص و ظواهر آن ها را به خلاف مدلول آن ها که در همه تفاسیر معتبر است تأویل و معنی می نماید و در الهیات قائل به وحدت وجود و مطالب باطل دیگر است و در سایر عقاید هم گرفتار انحراف شده است و در آن حتی مثل عقیده فاسده تناسخ و عقایدی که از اسلام بیشتر از دوری خاور از باختر فاصله دارد مطرح گردیده و یک سلسله از مطالب آن هم صرف ادّعا است.

روی هم رفته اگر چه گاه کلمات و سخنان و اشعاری دقیق و دل پسند و دعوت به تسامح و تساهل دارد در اصل برمشرب اسلام و دعوت قرآن نیست و مع ذلک ـ مثل هر کتاب از این قبیل ـ خالی از مطالب مقبول و معقول نیست اما ترویج و حتی مطالعه آن برای بعض افراد خطرناک است.

اشتغال به این کتاب ها شخص را از تمسک به هدایت های قرص و محکم کتاب و سنت باز می دارد و موضع گیری های افراد را در برابر اهل باطل ضعیف می سازد. نمی توان تلاش مستشرقین مثل ماریژان موله(۳) یا کربن(۴) را برای نشر این کتاب ها و ترویج و تعظیم آن ها بی غرض و مرض دانست. خداوند متعال همه ی ما را به صراط مستقیم، صراط قرآن و هدایت اهل بیت(علیهم السلام) هدایت فرماید.

——————————————————–

پی نوشت ها:

۱- www.Saafi.net
۲-عنكبوت : ۶۹
۳- Marijane Mole
۴- Hanri Korban